Historia krzyżówek

Historia krzyżówek ma już ponad sto lat. Pierwsze nieskomplikowane zadania z krzyżowaniem wyrazów zaczęły pojawiać się już w XIX wieku. Oficjalnie za pomysłodawcę tego typu rozrywki uznaje się Arthura Wynne’a, pracownika „działu sztuczek i kawałów” gazety New York World. Pod koniec 1913 roku miał za zadanie opublikować coś specjalnego do niedzielnego dodatku Fun na święta Bożego Narodzenia. Wtedy to w wydaniu z 21 grudnia opublikował łamigłówkę, którą nazwał word-cross puzzle. Podobno swój pomysł oparł na grze towarzyskiej, w którą grywał jego dziadek – Magiczny kwadrat albo podwójny akrostych (obie formy znane były już w starożytnym Rzymie). Diagram składał się z 32 gęsto skrzyżowanych wyrazów i miał kształt ukośnego kwadratu z „dziurą” w środku.

Łamigłówka Wynne’a spotkała się z dużym entuzjazmem ze strony czytelników. W ciągu kilku lat krzyżówki zaczęły się pojawiać w wielu amerykańskich gazetach. Pierwsza gazeta z krzyżówkami Crossworld puzzle została wydana w 1924 roku i szybko stała się bestsellerem (w ciągu miesiąca rozeszła się w nakładzie ponad pół miliona egzemplarzy). Zawierała 50 wybranych łamigłówek, jakie do tej pory zostały opublikowane w dodatku Fun do New York World.

Po wielkim sukcesie pierwszego pisma z krzyżówkami pomysł rozprzestrzenił się na Wielką Brytanię i niedługo potem na całą Europę. W Polsce pierwsza krzyżówka została opublikowana w Kurierze Warszawskim 31 stycznia 1925 roku pod nazwą „łamigłówka krzyżowa”. Redakcja kierowana przez Karola Hoffmana zapowiedziała nagrody dla pierwszych 5 osób, które nadeślą poprawne rozwiązanie. Tydzień później w warszawskim tygodniku Ilustracja pojawiła się łamigłówka ułożona przez szachistę Kazimierza Makarczyka. To właśnie ten autor jako pierwszy użył terminu krzyżówka. Wkrótce potem podobne zadania zaczęły publikować także inne polskie gazety.

Słowo crossword po raz pierwszy pojawiło się w słowniku w 1930 roku. Obecnie szarady rozwiązują miliony ludzi na całym świecie. Na szczęście krzyżówki nigdy nie zostały opatentowane.

W pierwotnej formie zadania szaradziarskie wyglądały w ten sposób, że wyrazy poziome krzyżowały się z pionowymi, czarne pola oznaczały początek lub koniec wyrazu albo miejsce, w które nie wpisuje się żadnej litery, a do każdego wyrazu podane jest hasło na zasadzie „4 pionowo”. Z czasem krzyżówki się ustandaryzowały. Naczelną regułą jest to, że wyrazy powinny być rzeczownikami, w których nie należy nadużywać liczby mnogiej. Do tego hasła nie powinny podpowiadać wyrazu do odgadnięcia wprost (np. dla wyrazu balonik nie należy dawać hasła mały balon, tylko przykładowo dmuchasz w niego policjantowi). Z biegiem czasu powstało wiele rozmaitych odmian krzyżówek, które różnią się sposobem wpisywania wyrazów. Zadania można podzielić też na takie, gdzie miejsce wpisywania odgadniętych na podstawie określeń wyrazów jest z góry znane albo do ustalenia przez rozwiązującego.

Obecnie w każdym kiosku można spotkać szereg pism krzyżówkowych i jeszcze więcej pism i gazet, w których krzyżówka stanowi dodatek. W układaniu i drukarskim składzie krzyżówek mocno pomagają programy komputerowe. Powstały serwisy internetowe ze słownikami krzyżówkowymi, które znajdują wyrazy według wprowadzonego wzorca (np. dla 5-literowych wyrazów z pierwszym S i ostatnim N podaje się wzorzec s…n, po czym pojawiają się takie propozycje jak sagan, salon czy szpon). I wreszcie powstało mnóstwo serwisów z krzyżówkami do druku lub do rozwiązywania online. Jednym z nich jest strona, którą właśnie czytasz. Serdecznie zapraszamy do rozwiązywania darmowych krzyżówek o różnych poziomach trudności.